W CLZ można zobaczyć macewy codziennego użytku

Żydowskie nagrobki ozdobione symbolami i inskrypcjami niosą ze sobą informacje o życiu konkretnych ludzi, rodzin, całych sztetli. Ile macew było przed wojną na tysiącu dwustu cmentarzach żydowskich w Polsce, trudno dziś policzyć. Może kilkaset tysięcy, może kilka milionów. Ale część z nich można zobaczyć na wystawie w Centrum Ludwika Zamenhofa.

Ponad czterysta cmentarzy żydowskich nie przetrwało. Zostały zagospodarowane na osiedla, boiska, wysypiska śmieci czy kopalnię piasku – piach z niej, wykorzystywany do budowy bloków mieszkalnych, miesza się z ludzkimi szczątkami. Zaledwie na stu pięćdziesięciu można znaleźć więcej niż sto nagrobków.

W czasie wojny niemieccy okupanci brukowali nimi podwórka zajmowanych przez siebie budynków, utwardzali drogi, stawiali z nich mury. Tę tradycję kontynuowali po wojnie Polacy. Macewami wyłożyli basen przeciwpożarowy, nasyp kolejowy, brzeg rzeki. Budowali z nich piece, podłogi, krawężniki. W polskich wioskach można znaleźć setki kół szlifierskich zrobionych z macew. Ciągle widać na nich hebrajskie napisy.

Łukasz Baksik (ur. 1975) – fotograf zainteresowany głównie fotografią dokumentalną. We wszystkich jego dotychczasowych wystawach (“Drugie danie po polsku”, “Zamawiam piwo”, “Ludzie placu Nowego”) niezwykle ważny był ich aspekt społeczny.

Wystawa “Macewy codziennego użytku” oraz album pod tym samym tytułem (Wydawnictwo Czarne, Fundacja Uptown, Wołowiec 2012) są̨ zwieńczeniem wieloletnich poszukiwań́ artysty dotyczących wykorzystania macew na terenie Polski. Dokumentują̨ sposoby użycia nagrobków skradzionych z cmentarzy żydowskich jako materiału budowlanego.

W nowym projekcie "Oto Tora!” artysta zajął się sposobami wykorzystania synagogalnych zwojów Tory, które posłużyły do wykonywania wyrobów skórzanych, instrumentów muzycznych i innych przedmiotów.

Wystawa “Macewy codziennego użytku” prezentowana była do tej pory w następujących miejscach:

– Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa 2010

– Muzeum Etnograficzne, Kraków 2011 (w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej)

– Narodowe Muzeum Historyczne, Białoruś, Mińsk 2012

– Biuro Wystaw Artystycznych, Olsztyn 2015

– Muzeum Narodowe, Poznań 2016

– The Florida Holocaust Museum, USA, St. Petersburg 2016

(Wernisaż: 16 sierpnia 2020 r., godz. 17:00. Wystawa czynna do 20 września 2020, od środy do niedzieli w godz. 10:00-12:00 i 13:00-17:00. Zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu: tel. 85 67 67 367 lub [email protected])

(Źródło i foto: CLZ/ oprac. Kalina)