Neurochirurgia przyszłości w Białymstoku. Roboty zmieniają sposób operowania mózgu i kręgosłupa

Klinika Neurochirurgii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku wchodzi w nowy etap rozwoju. Dzięki środkom z Krajowego Planu Odbudowy do bloku operacyjnego trafiły dwa zaawansowane systemy robotyczne, które mają zrewolucjonizować sposób wykonywania najbardziej skomplikowanych operacji mózgu i kręgosłupa. To jedna z największych technologicznych inwestycji w historii tej jednostki.

Pierwszy z systemów został już zainstalowany na jednej z sal operacyjnych. To rozbudowany zestaw urządzeń obejmujący robotyczny tomograf komputerowy do obrazowania głowy i kręgosłupa w trakcie operacji. System współpracuje z neuronawigacją, robotem chirurgicznym oraz specjalistycznym ultrasonografem. W najbliższym czasie na drugiej sali operacyjnej zostanie zamontowany kolejny robot - wyposażony w kilkadziesiąt zestawów narzędzi, przeznaczony m.in. do zabiegów onkologicznych kręgosłupa oraz precyzyjnych operacji mózgu.

Nowe technologie mają znaleźć zastosowanie m.in. w biopsjach głęboko położonych zmian w mózgu, implantacji elektrod do głębokiej stymulacji mózgu (DBS), wykorzystywanej w leczeniu choroby Parkinsona, a także w zaawansowanych operacjach kręgosłupa - zarówno klasycznych, jak i wykonywanych z dostępu brzusznego.

Jak podkreślają lekarze, wdrożenie robotów to proces wymagający czasu i intensywnych szkoleń. Część zespołu już wyjechała do Stanów Zjednoczonych, by zdobywać doświadczenie w pracy z nowymi systemami. Nie jest to technologia, którą można opanować jedynie na podstawie instrukcji.

Robot w neurochirurgii nie zastępuje lekarza. W przeciwieństwie do znanych z chirurgii ogólnej systemów telemanipulacyjnych, nie wykonuje operacji samodzielnie. Jego rola polega na niezwykle precyzyjnym prowadzeniu narzędzi, stabilizacji ruchów oraz realizowaniu zaplanowanej wcześniej trajektorii. Chirurg wciąż odpowiada za cały przebieg zabiegu, podejmowanie decyzji i kontrolę każdego etapu operacji.

Kluczowym elementem nowego systemu jest zaawansowane planowanie. Na podstawie obrazów tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego lub RTG-3D lekarze mogą jeszcze przed wejściem na salę operacyjną stworzyć wirtualny model mózgu lub kręgosłupa pacjenta. Pozwala to dokładnie zaplanować rozmieszczenie implantów, długość i grubość śrub, a także przebieg całej operacji.

W trakcie zabiegu robot prowadzi instrumenty zgodnie z wcześniej ustalonym planem, śledząc ich położenie w czasie rzeczywistym i omijając wrażliwe struktury nerwowe. Precyzja sięga ułamków milimetra - wartości trudnych do osiągnięcia przy tradycyjnych metodach.

Szczególną rolę odgrywają także robotyczne ramiona obsługujące optykę operacyjną, w tym egzoskopy. Jak tłumaczy kierownik kliniki, umożliwiają one cyfrową kontrolę obrazu operacyjnego i szybki powrót do dokładnie tego samego ustawienia urządzeń.

Inne ramiona robotyczne pełnią funkcję niezwykle dokładnych "celowników", które pozwalają trafić w ściśle określone punkty w głębokich strukturach mózgu.

Nowością będzie także robotyczny tomograf śródoperacyjny, który porusza się po sali operacyjnej autonomicznie i sam ustawia się w pozycji umożliwiającej wykonanie odpowiedniego skanu - bez udziału operatora.

Choć roboty przejmują część zadań, lekarze jasno zaznaczają, że odpowiedzialność za zabieg zawsze spoczywa na chirurgu.

Inwestycja została sfinansowana ze środków Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku otrzymał blisko 80 mln zł, z czego niemal 17 mln zł trafiło do Kliniki Neurochirurgii. Sam robotyczny tomograf kosztował prawie 6 mln zł, a platforma do robotycznej nawigacji chirurgicznej wraz z wyposażeniem - blisko 7 mln zł.

Klinika Neurochirurgii USK w Białymstoku jest jedyną placówką tej specjalności w całym makroregionie. Rocznie wykonuje się tu około 2 500 operacji na czterech salach operacyjnych. Ośrodek znany jest w całym kraju m.in. z nowatorskich operacji endoskopowych mózgu wykonywanych przez nos i oczodół.

Wprowadzenie robotów chirurgicznych oznacza nie tylko technologiczny skok, ale także realną zmianę jakości leczenia pacjentów - większą precyzję, krótszy czas operacji i mniejsze ryzyko powikłań.

(Piotr Walczak)