Sowiecki minister rodem z Białegostoku

Na DDB przypominamy historie i sylwetki dawnych Białostoczan, z których możemy być dumni. Czasem nawet wyciągając postacie kompletnie zapomniane. Są jednak też takie postacie, które osiągnęły bardzo wiele, miały wpływ na cały świat, ale nie ma powodów, żeby być z nich dumnym. Mogą za to istnieć jako lokalna ciekawostka. Jedną z takich osób jest Maksim Litwinow komisarz ludowy (odpowiednik ministra) ds. zagranicznych ZSRR i poprzednik znanego wszystkim Mołotowa.

Maksim Litwinow naprawdę nazywał się Enoch Meyer Wallach-Finkelstein i urodził się w 1876 roku w Białymstoku i pochodził z rodziny zamożnych bankierów. Był członkiem Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji od początku jej powstania, czyli od 1898 roku. Gdy w 1907 roku doszło w partii do rozłamu, stanął po stronie bolszewików. Wielokrotnie był aresztowany przez władze za działalność rewolucyjną. Działając w konspiracji używał wielu pseudonimów, lecz Maksim Litwinow był jego głównym i przy tym imieniu i nazwisku już został.

Od razu po przewrocie bolszewickim, nazywanym fałszywie rewolucją, Litwinow zaczął działać w dyplomacji i szybko wybił się na tym polu. Od 1921 roku był zastępcą komisarza ludowego do spraw zagranicznych, a w 1930 roku zastąpił swojego szefa Giergija Cziczerina. Od temu momentu Białostoczanin odpowiadał za politykę zagraniczną jednego ze światowych mocarstw.

Wkrótce doprowadził do zbliżenia Francji, Wielkiej Brytanii i USA z ZSRR, a także doprowadził do podpisania protokołu między ZSRR, a państwami sąsiadującymi. Tzw. Protokół Litwinowa, który został podpisany przez ZSRR, Polskę, Rumunię, Łotwę, Estonię i Litwę zobowiązywał podpisane państwa do pokojowego rozstrzygania sporów o granicę. Oprócz tego doprowadził do podpisania paktu o nieagresji między ZSRR a Polską w 1932 roku. W 1934 roku udało mu się dołączyć Sowiety do Ligi Narodów.

Przez całe lata 30 próbował tuszować na arenie międzynarodowej Sowieckie zbrodnie na własnych obywatelach. Brutalna kolektywizacja, wielka czystka i Wielki głód na Ukrainie gdzie z głodu zmarło 9 milionów Ukraińców (dla porównania, w Holocauście zginęło 6 milionów Żydów). "Nigdzie w Rosji nie widziałem głodnego człowieka" miał mówić Litwinow. Oprócz tego stale używał faszyzmu by odwrócić oczy świata od ZSRR i w imię pokoju namawiał świat do rozbrojenia...

W 1939 roku Stalin chciał nawiązać bliższe stosunki z Hitlerem, a do tego Litwinow się nie nadawał, bo raz, że był Żydem, a dwa, odpowiadał za polepszenie relacji między ZSRR, a krajami zachodnimi. Dlatego też w maju 1939 Litwinowa zastąpił Wiaczesław Mołotow.

W latach 1941-43 pełnił funkcję ambasadora w USA i doprowadził do podpisania "lend-lease act" bez którego Sowieci z dużą pewnością mogliby przegrać wojnę. Dzięki tej umowie Sowieci zaczęli dostawać amerykańskie zaopatrzenie, ciężarówki i słynne amerykańskie konserwy, które stanowiły aż 80% sowieckich racji żywnościowych i bez nich Armia Czerwona by padła z głodu.

Między 1943 a 1946 rokiem Litwinow wrócił na swoje stanowisko z przed 1930 roku, czyli zastępcy komisarza ds. zagranicznych. Zmarł w sylwestra 1951 roku.

(Edward Horsztyński/ Foto: Wikimedia Commons)