Urlop z powodu siły wyższej: kto, kiedy i z jakiego powodu może go brać?

Macie problem w domu z chorobą bliskiej osoby lub wydarzył się nieprzewidziany wypadek w pracy? Od 2023 roku można skorzystać z urlopu z powodu siły wyższej. To nowy rodzaj zwolnienia, z którego można skorzystać w nagłych przypadkach wskazanych przez Kodeks Pracy. Można skorzystać z tej możliwości zarówno na cały dzień lub tylko kilka godzin. W sumie na rok pracownik ma prawo do dwóch dni lub 16 godzin. Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia takiego zwolnienia.

Zwolnienie z powodu siły wyższej pojawiło się w przepisach 26 kwietnia 2023 roku. Zgodnie z postanowieniem kodeksu pracy pracownik może z niego skorzystać "w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika". Zapis o tym rodzaju zwolnienia znajduje się w artykule 148 kodeksu pracy. Przyczyny, na które powołuje się pracownik muszą mieć charakter nagły i niezależny od pracownika. Nie ma określonej formy, w jakiej należy wystąpić o ten urlop: wystarczy tylko skuteczne zawiadomienie pracodawcy. 

Kto może skorzystać z tej możliwości? Jedynie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, na cały lub choćby część etatu. Urlop z powodu siły wyższej nie dotyczy pracowników zatrudnionych na umowie zlecenie, umowie o dzieło oraz umowie B2B. Każdy, kto skorzysta z tej formy urlopu zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia. Niewykorzystane urlop nie podlega przeniesieniu na kolejny rok. Jeśli w danym roku z niego nie skorzystamy, niewykorzystane dni lub godziny po prostu przepadają.

Czy zatem awaria kanalizacji w domu lub inny zatrzaśnięcie kluczyków w samochodzie uniemożliwiające przyjazd do pracy to okoliczność wskazana w art. 148 kodeksu pracy? Zdaniem prawników sprawa zależy od oceny wnioskodawcy czy sytuację tą można zaliczyć do określenia wypadek spowodowany siłą wyższą. Wniosek o urlop nie wymaga dokładnego precyzowania okoliczności zdarzenia, a nagła choroba nie musi dotyczyć wyłącznie pracownika ale na przykład innej osoby mu bliskiej. Kodeks pracy nie daje pracodawcy możliwości weryfikacji wydarzenia czy jego kontroli bądź podważenia wyjaśnień pracownika (poza oczywistymi sytuacjami jak np. wykonywanie w tym czasie innej pracy, wyjazd na wycieczkę itp.). 

PS