Pigwa czyli polska cytryna z podlaskich ogródków. Jak uprawiać i wykorzystać ten superowoc?

Jesień na Podlasiu to czas, kiedy w sadach i na działkach króluje wyjątkowy owoc – pigwa (Cydonia oblonga). Choć często mylona z pigwowcem, to właśnie ten duży, złotożółty skarb zyskuje miano "polskiej cytryny". Jest doceniana za kwaśny smak i wysoką zawartość witaminy C. To nie tylko aromatyczny dodatek do herbaty, ale jest to przede wszystkim naturalny środek na wzmocnienie odporności. W regionie pigwa cieszy się popularnością i jest składnikiem lokalnych przysmaków, takich jak słynny "Specjał Podlaski". Tyle, że do jego próbowania trzeba mieć skończone 18 lat.

Dzieje pigwy sięgają aż do czasów starożytnej Grecji, gdzie symbolizowała miłość i płodność. Rzymianie uznawali ją za afrodyzjak i środek oczyszczający. Do Polski owoc ten trafił już w XV wieku, sadzony głównie w ogrodach dworskich i klasztornych. Na Podlasiu, podobnie jak w reszcie kraju, szybko zyskała praktyczne zastosowanie. 

W Rzeczpospolitej szlacheckiej pigwa tradycyjnie była nieodłącznym elementem jesiennych spiżarni. Jej kwaśny miąższ, bogaty w witaminę C, stanowił cenny środek wzmacniający w okresie niedoboru świeżych owoców. Dzisiaj jej przetwory – syropy, nalewki i konfitury – nadal uchodzą za najlepszy, naturalny sposób na poprawę samopoczucia w chłodne miesiące. Na Podlasiu tę tradycję podtrzymuje m.in. produkcja "Specjału Podlaskiego" – aromatycznej nalewki z pigwy. Ale również domowe przetwory z samej pigwy - bez dodatków - są bardzo popularne.

Dziś, dzięki nowoczesnym badaniom naukowym, wiemy, że pigwa to prawdziwa skarbnica zdrowia. Jest niezwykle zasobna w polifenole, flawonoidy, pektyny i witaminę C, a także minerały takie jak potas, wapń i magnez. Badania sugerują, że bioaktywne związki pigwy wykazują silne działanie:

• Antyoksydacyjne: Neutralizują wolne rodniki, chroniąc organizm.

• Wspierające układ pokarmowy: Polifenole uwalniające się w jelicie grubym mogą wspierać mikrobiotę i chronić błonę śluzową. Co więcej, ekstrakty wykazują aktywność wobec bakterii Helicobacter pylori, a sok z pigwy łagodził objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w modelach zwierzęcych.

• Przeciwzapalne i Antybakteryjne: Potwierdzono właściwości hamujące procesy zapalne.

• Sercowo-naczyniowe i metaboliczne: W eksperymentach na zwierzętach ekstrakt z pigwy obniżał ciśnienie tętnicze, a przeglądy badań wskazują na korzystny wpływ na metabolizm glukozy i profil lipidowy krwi.

Twardy i cierpki miąższ pigwy jest trudny do spożycia na surowo. Dopiero po ugotowaniu nabiera pożądanej delikatności i silnego, cytrusowego aromatu. Co najważniejsze, związki fenolowe w pigwie zachowują stabilność nawet podczas obróbki termicznej, dlatego przetwory są równie wartościowe co świeże owoce.

Z pigwy przygotujemy:

• Kompoty: Z dodatkiem cynamonu, goździków i rodzynek – idealne na rozgrzanie.

• Dżemy i Konfitury: Dzięki wysokiej zawartości pektyn pigwa naturalnie żeluje, eliminując potrzebę użycia sztucznych zagęstników.

• Galaretka pigwowa: Uchodzi za jeden z najsmaczniejszych i długo zachowujących świeżość przetworów.

• Pigwówka: Tradycyjna nalewka, stosowana jako naturalny środek na wzmocnienie i łagodzenie infekcji dróg oddechowych.

Syrop z pigwy jest najpopularniejszym specyfikiem, który od wieków jest stosowany w leczeniu przeziębień. Łagodzi kaszel, koi podrażnione gardło i wzmacnia odporność. Składniki to 2 kg dojrzałych owoców pigwy, 1 kg cukru.

Przepis krok po kroku:

1. Owoce umyj, usuń gniazda nasienne i pokrój w cienkie plastry lub paseczki.

2. W dużym słoju układaj warstwami pigwę, przesypując cukrem.

3. Odstaw w ciepłe miejsce na 3-4 dni. Codziennie potrząsaj słojem, aby cukier się rozpuścił.

4. Gdy owoce puszczą sok, a cukier się rozpuści, zlej powstały syrop do wyparzonych słoików.

5. Dla bezpieczeństwa można pasteryzować syrop. Pozostałe resztki owoców idealnie nadają się jako dodatek do herbaty.

Pigwa jest łatwo dostępna na Podlasiu, zarówno do uprawy, jak i do przetwórstwa. Jeśli myślisz o posadzeniu pigwy na swojej działce, pamiętaj, że najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, ciepłym i osłoniętym od wiatru. Choć jest wytrzymała, słońce jest kluczem do uzyskania dużych i aromatycznych owoców.  A gdzie kupić owoce pigwy na przetwory? Jeśli nie masz własnej pigwy, bez problemu znajdziesz ją w regionie - są dostępne w większości warzywniaków oraz na giełdach owocowo-warzywnych. Średnia cena za kilogram pigwy waha się od 5 zł do 15 zł. Poza tym pigwy szukaj na lokalnych targach i bazarach w Podlaskiem, gdzie owoce często pochodzą prosto od działkowców. Warto też sprawdzić lokalne ogłoszenia internetowe, np. na OLX w kategorii rolnictwo, gdzie można znaleźć oferty już od 5 zł za kilogram.

Pigwa to owoc, który łączy starożytną tradycję z nowoczesną wiedzą o zdrowiu. Czy w Twojej spiżarni króluje już "polska cytryna"?

Adam Remy