Rabunek i ocalenie: Jak konspiratorzy uratowali dzieła sztuki z rąk okupantów radzieckich

Muzeum Podlaskie zaprasza na wyjątkowe spotkanie, które rzuca nowe światło na dramatyczne losy polskiego dziedzictwa kulturowego zrabowanego w czasie okupacji sowieckiej. 6 listopada 2025 roku w ratuszu w Białymstoku odbędzie się promocja katalogu towarzyszącego wystawie "Milczące obrazy - Opowieść o dziełach wywiezionych z Białegostoku".

Wystawa oraz katalog są efektem dwuletniego projektu badawczego Muzeum Podlaskiego, koncentrującego się na dziełach sztuki, archiwaliach i księgozbiorach skonfiskowanych z majątków, dworów i domów prywatnych na Białostocczyźnie w 1939 roku.

Ekspozycja dokumentuje rabunkową politykę okupantów radzieckich, której głównym motywem była chęć zniszczenia polskości i pamięci o dziedzictwie kulturowym narodu.

Skonfiskowane obiekty miały służyć kreowaniu nowej, sowieckiej rzeczywistości i stać się symbolem zwycięstwa proletariatu nad dawnym porządkiem.

Dzieła pochodzące m.in. z Brzostowicy Wielkiej, Massalan, Kudrawki, Rudki i Białegostoku, zostały jesienią 1939 r. wywiezione do muzeum w Grodnie, a stamtąd część trafiła do tworzonego w Białymstoku Muzeum Sztuk Pięknych.

Najbardziej poruszająca część historii dotyczy okresu okupacji niemieckiej, kiedy to osoby zaangażowane w działalność konspiracyjną, w tym nauczyciele tajnego nauczania, z narażeniem życia ocaliły część zrabowanych zabytków, ukrywając je w różnych miejscach w mieście.

Po wojnie obiekty te rozpoczęły swoją długą podróż. W 1946 roku 30 obrazów i inne przedmioty trafiły z Białegostoku do Krakowa, gdzie zostały zdeponowane na Wawelu. Badania Muzeum Podlaskiego doprowadziły do odnalezienia tych dzieł, które przez lata pozostawały zapomniane i nieszukane w polskich muzeach.

Katalog jest bogato ilustrowanym opracowaniem, które pozwala na nowo odczytać historię utraconych dzieł i ich powrót do zbiorowej pamięci.

Spotkanie w ratuszu (Rynek Kościuszki 10) rozpocznie się 6 listopada o godzinie 18. W dyskusji udział wezmą dr Krystyna Stawecka, Monika Stalończyk i Anna Dąbrowska. Prowadzenie spotkania: Piotr Niziołek.

Wstęp na spotkanie jest wolny, jednak obowiązują zapisy ([email protected], tel. 509 336 930). Każda zarejestrowana osoba otrzyma darmowy egzemplarz publikacji oraz unikatową mapę województwa białostockiego z lat 1925 - 1932, na której zaznaczono miejsca rabunków i dalszy przepływ dzieł.

(PW)