Trzy filary wsparcia: jak program Aktywny Rodzic umożliwia dopasowanie pomocy do rodzinnych potrzeb

Minął rok od startu programu Aktywny Rodzic, a jego wpływ na wsparcie opieki nad dziećmi do lat trzech jest już mierzalny w miliardach złotych. Od października 2024 r. w skali całego kraju złożono 857 tys. wniosków obejmujących 873 tys. dzieci, a wypłacone świadczenia przekroczyły już 5,4 mld zł.

Program, obsługiwany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zyskał popularność. Na przykład w województwie podlaskim do ZUS wpłynęło 26 tys. wniosków, wspierając opiekę nad 26,5 tys. dzieci. Jak wskazują dane, najczęściej wybieraną przez rodziców formą wsparcia jest dofinansowanie opieki w żłobku.

Program Aktywny Rodzic oferuje elastyczny system, który pozwala rodzicom dzieci do 3. roku życia wybrać jedną z trzech opcji świadczenia, zależną od ich sytuacji zawodowej oraz formy opieki nad dzieckiem.

Rodzice mogą łączyć różne formy wsparcia w jednej rodzinie. Może się zdarzyć, że pracujący rodzice wychowujący dwoje dzieci skorzystają z różnych świadczeń. Na przykład na dziecko uczęszczające do żłobka otrzymają wsparcie w formie Aktywnie w żłobku, a na drugie, które pozostaje pod opieką babci, Aktywnie w pracy.

Kluczową zasadą jest, że na dane dziecko w danym miesiącu można pobierać tylko jedno świadczenie. Rodzice mają jednak możliwość wielokrotnej zmiany wybranej opcji, aby dostosować ją do zmieniających się potrzeb rodziny.

Aktywnie w pracy: wsparcie dla aktywnych zawodowo

To świadczenie ma charakter aktywizujący i wynosi 1 500 zł miesięcznie (lub 1 900 zł w przypadku dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności). Przysługuje ono aktywnym zawodowo rodzicom na każde dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia, pod warunkiem, że dziecko nie korzysta ze żłobka, klubu dziecięcego czy dziennego opiekuna.

Aby otrzymać świadczenie, oboje rodzice lub opiekunowie muszą osiągać łączny przychód miesięczny na poziomie co najmniej minimalnego wynagrodzenia (obecnie 4 666 zł brutto), przy czym każda z tych osób musi uzyskiwać przychód w wysokości co najmniej połowy tej kwoty.

W przypadku samodzielnego wychowywania dziecka wymóg ten spoczywa wyłącznie na wnioskującym rodzicu, którego podstawa wymiaru składek musi być nie niższa niż 100 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Aktywnie w żłobku: dofinansowanie opieki instytucjonalnej

Ta opcja jest najczęściej wybieraną formą i przysługuje, jeśli dziecko uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego lub jest pod opieką dziennego opiekuna.

Wysokość wsparcia to do 1 500 zł miesięcznie (lub do 1 900 zł przy orzeczeniu o niepełnosprawności), ale nie może przekroczyć faktycznej opłaty ponoszonej przez rodzica (wyłączając koszty wyżywienia). Świadczenie jest niezależne od dochodu rodziny.

Kluczowe zastrzeżenia:

• dofinansowanie nie przysługuje, jeśli miesięczna opłata za pobyt dziecka w placówce przekracza 2 200 zł;
• wiek dziecka nie jest kryterium dolnym, a górna granica to koniec roku szkolnego, w którym dziecko kończy 3 lata (lub 4 lata w uzasadnionych przypadkach).

Aktywnie w domu: zastępstwo dla RKO

Świadczenie Aktywnie w domu wynosi 500 zł miesięcznie (niezależnie od niepełnosprawności dziecka) i przysługuje na każde dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia, w tym na pierwsze.

Opcja ta zastąpiła rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO). Oznacza to, że nie przysługuje na dziecko, na które wykorzystano już pełną pulę RKO (12 tys. zł). Rodzice, którzy wykorzystali RKO, mogą jednak ubiegać się o wyższe świadczenia Aktywni rodzice w pracy lub Aktywnie w żłobku, jeśli spełnią odpowiednie warunki.

Program Aktywny Rodzic wprowadził istotne udogodnienie dotyczące zatrudniania opiekunów. Rodzice, którzy zawrą umowę uaktywniającą z opiekunem (np. z babcią lub ciocią) i zgłoszą go do ZUS, otrzymają finansowanie składek (emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne) z budżetu państwa, jeśli wynagrodzenie opiekuna nie przekracza 50 proc. minimalnej płacy.

Wnioski o świadczenie, podobnie jak w przypadku innych form wsparcia rodzinnego, można składać wyłącznie drogą elektroniczną za pomocą platform PUE/eZUS, aplikacji mZUS, bankowości elektronicznej lub portalu Emp@tia.

Wszystkie świadczenia z programu przysługują niezależnie od dochodu rodziny i nie podlegają egzekucji komorniczej, co zapewnia rodzinom pełne bezpieczeństwo finansowe.

(PW)