Na jakie świadczenia w Polsce mogą liczyć matki? Wszystko co musisz wiedzieć przed i po narodzinach dziecka

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zapewnia wsparcie finansowe dla matek w Polsce na różnych etapach ich życia. Oferuje zasiłek macierzyński dla świeżo upieczonych mam, a także emeryturę "Mama 4 plus" dla kobiet, które wychowały co najmniej czworo dzieci. Zasiłek macierzyński to świadczenie finansowe wypłacane nowym matkom w okresie urlopu macierzyńskiego. Pozwala im to skupić się na opiece nad noworodkiem bez natychmiastowych obciążeń finansowych. Dla kobiet, które poświęciły życie na wychowanie licznej rodziny, emerytura "Mama 4 plus" stanowi formę uznania i zabezpieczenia finansowego na późniejsze lata. Ta specjalna emerytura przysługuje matkom, które wychowały co najmniej czworo dzieci, doceniając ich znaczący wkład w społeczeństwo.

Zasiłek macierzyński to świadczenie, które wspiera przyszłe i świeżo upieczone mamy. Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie trzeba czekać z jego pobieraniem do narodzin dziecka. Mama może zacząć korzystać z zasiłku nawet na sześć tygodni przed planowaną datą porodu. Świadczenie to przysługuje kobietom objętym ubezpieczeniem chorobowym. O tym, kto wypłaca zasiłek, decyduje wielkość zatrudnienia u pracodawcy:

• jeżeli pracodawca zatrudnia więcej niż 20 osób, to on jest odpowiedzialny za wypłatę zasiłku macierzyńskiego;
• w przypadku mniejszych firm, czyli gdy pracodawca zatrudnia 20 lub mniej osób, zasiłek wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Dzięki temu rozwiązaniu przyszłe mamy mogą skupić się na przygotowaniach do porodu i opiece nad noworodkiem, mając zapewnione wsparcie finansowe.

Łączny czas pobierania zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych na wychowanie. W przypadku urodzenia jednego dziecka, rodzice mogą liczyć łącznie na 61 tygodni płatnego urlopu. Na tę pulę składają się:

• 20 tygodni urlopu macierzyńskiego.
• 41 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Z tej łącznej puli maksymalnie 32 tygodnie może wykorzystać matka. Pozostałe dziewięć tygodni jest obligatoryjnie zarezerwowane dla drugiego rodzica. Co istotne, jeśli ojciec dziecka nie zdecyduje się na wykorzystanie tych dodatkowych tygodni urlopu, niestety przepadają one i nie mogą być wykorzystane przez matkę ani przeniesione na inny okres. To rozwiązanie ma na celu zachęcenie ojców do większego zaangażowania w opiekę nad dzieckiem w pierwszym roku jego życia.

W przypadku porodów mnogich ten okres jest znacząco dłuższy i zależy bezpośrednio od liczby urodzonych dzieci. To dobra wiadomość dla rodziców, którzy stają przed wyzwaniem opieki nad kilkorgiem noworodków jednocześnie.

Oto jak kształtują się te okresy:

• bliźniaki: rodzice mogą liczyć łącznie na 74 tygodnie urlopu i zasiłku;
• troje dzieci: okres ten wydłuża się do 76 tygodni;
• czworo dzieci: przysługuje łącznie 78 tygodni urlopu i zasiłku;
• pięcioraczki lub większa liczba noworodków: w tym przypadku rodzice mają prawo do 80 tygodni wolnego.

W niektórych sytuacjach urlop rodzicielski może zostać wydłużony, co oznacza także dłuższy okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Na przykład rodzicom dzieci z orzeczeniem "Za życiem" przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego przez większy okres czasu:

• 65 tygodni - w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• 67 tygodni - w przypadku porodu mnogiego,
• 62 tygodnie - w przypadku przyjęcia starszego dziecka na wychowanie (do siódmego, 10. lub 14. roku życia - w zależności od sytuacji prawnej dziecka).

Od 19 marca 2025 r. rodzice wcześniaków oraz dzieci urodzonych o czasie, które wymagały hospitalizacji po porodzie, mogą skorzystać z dodatkowego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Jego długość zależy od tygodnia ciąży, masy urodzeniowej i czasu pobytu dziecka w szpitalu:

do 15 tygodni dla dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży i/lub o masie urodzeniowej nieprzekraczającej 1 000 gramów;
do ośmiu tygodni dla dzieci urodzonych między 28. a 37. tygodniem z wagą powyżej 1 000 g oraz dzieci urodzonych o czasie, jeśli przebywały w szpitalu co najmniej dwa kolejne dni (między piątym a 28. dniem życia).

Wysokość zasiłku:

• 100 proc. podstawy wymiaru - za czas urlopu macierzyńskiego (lub urlopu na jego warunkach),
• 70 proc. podstawy wymiaru - za czas urlopu rodzicielskiego,
• 81,5 proc. podstawy wymiaru przez cały ten okres - jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu 21 dni od porodu, a co najmniej jeden dzień urlopu rodzicielskiego przypadnie na pierwszy rok życia dziecka,
• 100 proc. podstawy wymiaru - za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

W przypadku dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica zawsze obowiązuje stawka 70 proc.

Istnieje specjalna zasada dotycząca wysokości zasiłku macierzyńskiego i rodzicielskiego, która może być korzystna dla rodziców. Jeśli rodzic nie wykorzysta ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, który standardowo jest wypłacany w wysokości 81,5% podstawy wymiaru w pierwszym roku życia dziecka, może ubiegać się o jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100 procent podstawy wymiaru.

Aby to było możliwe, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. Co ważne, w takiej sytuacji, zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego zostanie wypłacony w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Ta opcja pozwala rodzicom na elastyczne zarządzanie finansami w pierwszym roku życia dziecka, dając możliwość otrzymania wyższego świadczenia na początku, kosztem nieco niższego zasiłku w dalszej części urlopu rodzicielskiego.

Dla kobiet, które poświęciły się wychowaniu co najmniej czworga dzieci i nie wypracowały prawa do minimalnej emerytury, polski system zabezpieczenia społecznego oferuje rodzicielskie świadczenie uzupełniające, powszechnie znane jako emerytura "Mama 4 plus". Jest to forma wsparcia, która ma na celu zapewnienie podstawowych środków do życia.

Świadczenie to przysługuje matkom, które ukończyły 60 lat i spełniają kryteria dotyczące wychowania dzieci - mogą to być zarówno dzieci urodzone i wychowane, jak i tylko wychowane.

Maksymalna kwota emerytury "Mama 4 plus" wynosi 1 878,91 zł brutto miesięcznie. Tę pełną kwotę mogą otrzymać kobiety, które:

• nie pobierają emerytury ani renty,
• nie posiadają dochodu zapewniającego niezbędne środki do życia - oznacza to, że świadczenie jest przeznaczone dla osób znajdujących się w trudniejszej sytuacji finansowej.

Warto zaznaczyć, że w przypadku, gdy kobieta pobiera już emeryturę lub rentę w niższej wysokości niż minimalna emerytura, świadczenie "Mama 4 plus" może zostać wypłacone jako uzupełnienie do kwoty minimalnej emerytury.

W przypadku osób, które już pobierają świadczenie z ZUS, KRUS lub innego organu rentowego, ale w wysokości niższej niż najniższa emerytura, świadczenie uzupełniające wyrównuje różnicę do kwoty 1 878,91 zł brutto. Na przykład, jeśli obecna emerytura wynosi 1 000 zł brutto, świadczenie uzupełniające wyniesie 878,91 zł brutto.

Aby otrzymać rodzicielskie świadczenie uzupełniające, znane jako emerytura "Mama 4 plus", konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku do właściwej instytucji: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające dochody oraz ogólną sytuację życiową osoby ubiegającej się o świadczenie. Kluczowym elementem procesu weryfikacji jest ocena, czy spełniony jest warunek braku dochodu zapewniającego niezbędne środki do utrzymania.

Urzędnicy ZUS lub KRUS dokładnie analizują przedłożone dokumenty. Niezbędne środki utrzymania są oceniane w odniesieniu do wysokości najniższej emerytury. Oznacza to, że ZUS/KRUS porównuje dochody wnioskodawczyni z aktualnie obowiązującą kwotą minimalnej emerytury.

Ważne jest to, że przy ocenie prawa do świadczenia uwzględniane są jedynie źródła dochodu osoby ubiegającej się o świadczenie. Oznacza to, że dochody innych członków rodziny (np. męża czy dorosłych dzieci) nie są brane pod uwagę przy ustalaniu uprawnień do "Mama 4 plus".

(P. Walczak)